(इ.स.1885) ब्रिटीश राज्यकर्त्यांनी आपल्यावर येऊन अनायकांचा दादा प्राप्त करण्यासाठी मुंबई, मद्रास, बंगलोर, इ. प्रांतांत सुशिक्षित देशप्रेमी लोक अनेक संघटना स्थापन केली परंतु सर्व देशांचे प्रतिनिधित्व करणारा कोणताही एक अखिल भारतीय राजकीय संस्था निर्माण झाली. ती स्थापन करणे ए.ओ. हेयुम या सेवा नवोन्मेषीत; या संदी अधिकाराने सर विल्यम वेडरबर्न आणि सर हेन्री कापटन हे दोन सेवानिवृत्त आहेत; हे इंग्रज साम्राज्याशी निष्ठावंत होते परंतु त्यांनी हिंदी लोकांना दुःख दिले आणि त्यांचे निर्माण केले आणि त्यातून निर्माण झाले. हिंदी जनतेत निर्माण होत असलेल्या राष्ट्रीय भावना ते जागृत झाले. या असंतोषाने दडपून न टाकता विधायक वळण देणे आणि त्यांच्यासाठी अखंड भारतीय मंच स्थापित करणे आवश्यक आहे.राष्ट्रसभेच्या प्रथम अधिवेशनासाठी पुण्यपूर्ण निर्णय घेतला. पण पुडाने खूप मोठया प्रमाणावर प्लेग सह केल्यामुळे 28 डिसेंबर 1885 रजी मुंबई भरले होते. मुंबईतील गोकुळदास तेपॅल संस्कृत कॉलेजमध्ये ते भरलेले केले. उमेशचंद्र बॅनर्जी हे या आधी राष्ट्रीय सभांची अध्यक्ष आहेत. सर्व हिंदुस्थानचा एकूण 72 अभिप्राय राष्ट्रपतींच्या पहिली अधिवेशनामध्ये उपस्थित त्यामध्ये दादाभाई नौरोजी, फिरोजशहा मेहता, न्या तेलंग, दिनशा, वीर रघुवाचार्य, आनंद चार्लु गंगप्रसाद वर्मा इ. हिंदी नेत्याचा समावेश होता.
राष्ट्रसभेच्या ध्येयधोरण :
आपले अध्यक्षीय भाषण उमेढेंद्र बॅनर्जी यांनी कॉग्रेसचे उद्दिष्ट धोरण आखले.
(1) देशभरातून विविध क्षेत्रांतून आलेल्या आणि देशसेवा करू इच्छिणार्या कार्यकर्त्यांनी परस्परांना परिचय करून देणे आणि मैत्रिणी निर्माण करणे.
(2) सर्व देशप्रेमी लोकांमधील वंशभेद, पंथवध, प्रांतीय संकुचित भावना दुर यांनी त्यांच्या राष्ट्रीय एकात्मता निर्माण करणे.
(3) पुढच्या वर्षी बोलावयाचे कार्यक्रमान आराखडा तयार करणे.
वरील युजिद पहिला अधिवेशनाची गरज या परिसंवादात काही ठराव मंजूर त्यातील प्रमुख पर्याय खालील प्रमाणे.
(1) भारताच्या प्रश्नांचा विचार करण्यासाठी एक रॉयल कमिशन नेमावे आणि भारत व इंग्लंड या दोन्ही देशांच्या प्रतिनिधींची समावेश असावी. भारतीय राष्ट्रपांडे यांच्याशी विचारविनिमय करा, तर हिंदुत्वनिष्ठ संपादक सुब्रम्हण्य अय्यर यांनी या प्रस्तावित मांडले आहेत आणि परोजशहा मेहता आणि नरेंद्रनाथ सेन यांनी आपल्या भाषणात त्याचे समर्थन केले
(2) भारोत्तोंत्रेचे भारताचे परिषदेने रद्द केले आहे. प्रत्यक्ष पाहणी भारताच्या कॉन्सिलची निर्मिती भारताची हितसंबंधाचे रक्षण करण्यासाठी झाले. पण प्रत्यक्षात ते ब्रिटिश साम्राज्याचे हित पाहत मोठा आहे. भारतीय नेत्यांनी मागणी केल्याप्रमाणे भारतीय नेत्यांनी बंद करण्याची मागणी केली.
(3) मध्यवर्ती आणि प्रांतिक कायदेमंडळमध्ये मोठ्या प्रमाणास लोक्यून्युअक्ट सदस्य असणे, या विचारांना अधिकार असणे. कायदेमंडलस आपल्या म्हणण्याने ब्रिटिश पार्लमेंटची मांडणी करण्यासाठी एक कायमस्वरुपी मंडळ आहे.
(4) सनदी सबन्टची परीक्षा इंग्लंडप्रमाणेच भारतातही घेण्यात येण्याकरिता परीक्षा घ्या वयोमर्यादा 1 9 वरुन 23 वर न्यावी.
(5) लष्करी खर्चात वाढ करणे आवश्यक नाही तर संरक्षक जकाती बसवणे खर्च करावा.
(6) भारत सरकारचा कर्जाचा ब्रिटिश सरकारचा हमी देवी.
(7) युध्दाच्या खर्चाच्या बोजा जनतेवर लड न्यू नाही.
(8) डफ़रिन त्या सुमारास उत्तर ब्रदर्समध्ये घुसले होते ब्रिटीश साम्राज्यवादी धोरणावर टिकाकार ठराव संमत करण्यात आला. ब्रम्हदेशाला ताबा मिळवला तर तो देश भारतात सामील होत नाही तो एक स्वतंत्र वसाहत म्हणून ठेवावा.
(9) एका अधिवेशनात हा प्रस्ताव मंजूर केला जाईल. हो ते देशभिन्न भिन्न संस्थांकडून पाठविणे आणि त्यावर कार्यवाही करणे.कॉग्रेसचा पुढचा भाग 28 डिसेंबर 1886 रजी कलकलज्ञ; यानंतर एओ ह्युम आणि रानी व्हिक्टोरिया यांना धन्यवाद सभा हटविण्यात आली प्रत्यक्षात वर मागण्या मागून जुन्याच होत्या परंतु त्यावेळी त्या मागण्यांपुढे संघटनेची प्रबल शक्ती नव्हती. आता ती शक्ती राष्ट्रसभेत नक्कीच अर्थातच राष्ट्रसंघाच्या या संघटनेमुळे मागण्या मान्य राष्ट्रपिता सुरुवाती स्वरुप कार्यप्राप्ती मळ्ळच येथे.
भारतीय राष्ट्रीय सभासंपादन कार्यप्रणाली :
भारतीय राष्ट्रीय सभा मंडळाची सुरुवात या सभेची रचना संसदेन जसे आहे तिचे कामकाज हे चर्चा आणि मतदान जसे लोकशाही मार्ग चालत आहे केवळ अर्ज आणि विनंत्या करून सनदशीर मार्गाचा अवलंब करून सरकार दादासाहेब नाही अनेकांनी सुरुवातीला टीका केली. परंतु भारतीय नेत्यांची लोकशाहीची निष्ठा, त्या वेळीचे परिस्थती आणि सरकारी दृष्टीकोन लक्षात घेता, या पद्धतीचा पर्याय निवडला नाही. जनतेची गर्भवती सरकारपर्यंत प्रचार करणे व जनतेत जागरुकता आणणे हा प्रमुख उद्देश डोळयासमोर ठेवून राष्ट्रीय सभा कार्यान्वीत होईल.भारतीय जनतेमध्ये राष्ट्रीयत्वाची भावना निर्माण करणे हे राष्ट्रीय सभा इतर विशेषतेचे आहे. या सभेच्या उद्दिष्टांप्रमाणेच राष्ट्रीय स्वरूपात होते, तसेच रूपेही राष्ट्रवादी होते. राष्ट्रसभेच्या पहिल्या अधिवेशनात ते सदस्य होते ते संपूर्ण भारतातील येतात अधिवेशनाचे ठिकाण दरवर्षी बदललेले जात असे. त्याचबरोबर स्थानिक संसदेतही संसदेचे सभासदत्व असणार आहे. या सभेत हिंदू मुसलमान, पार्सि ख्रिस्ती हे सर्व.
