भारतातील नदी प्रणाली मध्ये परिक्षाभिमुख विचारल्या जाणाऱ्या नद्यांची माहिती देण्यात आलेली आहे. थ्योडक्यात पण महत्वाची माहिती नक्की वाचा.
भारतातील प्रमुख नद्यांची माहिती |
गंगा नदी :
|
- उत्तराखंडात उत्तर काशी गंगोत्री हिमनदीपासुन (७०१०मी.) भगीरथी & देवप्रयाग येथे अलकनंदापासुन “गंगा” नावाचा प्रवाह..
- गंगेच्या प्रवाहाची निर्मीती :- भगीरथी व अलकनंदा नद्यांच्या संयुक्त प्रवाहास गंगा.
- भगीरथी :- गंगोत्री हिमनदीची हिमगुहा.
- अलकनंदा :- तिबेट सरहद्दीजवळ अलकनंदा शीर्षप्रवाहाचा उगम. विष्णुगंगा व धौलीगंगा यांचा एकत्रीच प्रवाह अलकनंदा.
- डावा किनारा :- रामगंगा, गोमती, तमसा किंवा पुर्व तोन्स, घाघरा (शरयू), गंडकी, बुरी गंडक, कोसी, महानंदा..
- उजवा किनारा :- यमुना (उपनद्या चंबळ, सिंद, बेटवा, केन) ; शोण, दामोदर.
गोदावरी नदी :
|
- उजव्या तिराने :- दारणा, प्रवरा, मुळा, बोरा, सिंदफणा, (बिंदुसरा), कुंडलिका, सरस्वती.
- डाव्या तिराने :- कादवा, शिवना, खाम, खेळणा
कृष्णा नदी :
|
- गोदावरी & कावेरी यादरम्यानची प्रमुख नदी.
- उगम : धोम – महाबळेश्वर.
- उजव्या तिराने :- कोयना, वारणा, पंचगंगा [कुंभी, कासारी, तुळशी, भोगावती व सरस्वती (गुप्त)], दुधगंगा, वेदगंगा, घटप्रभा, ताम्रपणी..
- डाव्या तिराने :- येरळा, नंदला, अग्रणी
तापी नदी :
|
- उजव्या तिराने :- चंद्रभागा, भुलेश्वरी, नंद, वान, गोमई.
- डाव्या तिराने :- कापरा, सिपना, गाडगी, डोलर, (अमरावती जिल्ह्यातील तापीच्या उपनद्या) पेढी, काटेपुर्णा, मोरणा, मण, नळगंगा, बिसवा, वाघुर, गिरणा (अरम, लितूर, मोसम) बोरी, पांझरा, बुराई.
भीमा नदी :
|
- उजव्या तिराने :- भामा, इंद्रायणी, मुळा-मुठा, पवना, वेळ, क-हा, नीरा, माण, बोर.
- डाव्या तिराने :- कुकडी, पुष्पावती, मीना, घोड, भोगावती, बोर
नर्मदा नदी :
|
- नंदुरबार जिल्ह्याची वायव्य सरहद्द.
दामोदर नदी :
|
- उगम :- छोटा नागपुर पठार (झारखंड) बाजुमथाजवळ..
- संगम :- प. बंगालमध्ये कोलकत्याच्या खाली ५६ किमी अंतरावर गंगेचा उपफाटा हुगळी नदीस मिळतो.
- उपनद्या :- गरटूस, कोनार, जमुनिया, बरकार.
रामगंगा नदी :
|
- उगम :- उत्तराखंडात गढवाल जिल्ह्यात नैनीतालजवळ.
- उपनद्या :- खोह, गंगन, अरिलकोसी, देओहा
गोमती नदी :
|
- उगम :- पिलीभितच्या पुर्वेस.
- संगम :- उत्तर प्रदेशात गाझियापुर जिल्ह्यात सैदपुर येथे गंगा-गोमतीचा संगम.
- उपनद्या :- गोचाई, जोमकी, सई, बरमा, सरया, चुहा.
यमुना नदी :
|
- उत्तराखंडात उत्तर काशी जिल्ह्यात जन्मोत्री हिमनदी.
- संगम – गंगा & यमुनेचा संगम अलाहाबाद (प्रयाग).
- डावा किनारा :- तोन्स, कार्वान, सेंगर.
- उजवा किनारा :- गिरी, बाणगंगा, चंबळ, सिंद, बेटवा, केन
- गंगानदीची सर्वात लांब आणि महत्त्वाची उपनदी यमुना नदी.
शोण नदी :
|
- उगम :- अमरकंटक पठार (६००मी)
- संगम :- मनेर (पाटणा) येथे गंगा-शोण संगम.
- उपनद्या :- जोहिला, गोपत, रिहांद, कनहार, & उत्तर कोयल..
गंडकी नदी :
|
- उगम :- दक्षिणेस तिबेटमध्ये मध्य हिमालयात.
- संगम :- पाटण्याजवळ गंगा-गंडकी संगम.
घाघरा नदी :
|
- तिबेटमध्ये मान सरोवराच्या दक्षिणेस गुरला मधंता शिखराGCजवळ गंगा नदीच्या उगमाच्या पुर्वेस संगम.
- संगम :- बिहारमध्ये छप्राच्या खाली गंगा-घाघरा संगम.
- उपनद्या :- रापी, शारदा.
कोसी नदी :
|
- बिहारच्या दुःखाश्रूंची नदी.
- उगम :- ट्रान्स हिमालयात हिमनदीमधुन.
- संगम :- बिहारमध्ये पूर्णिया जिल्ह्यात गंगा-कोसी संगम.
- उपनद्या :- सतकोसी, तंबाकोसी, तलखा, दुधकोसी, बोतीया कोसी, अरुण. तांबर.